Mehmet ATASEVER
Bürokrat/KİK Eski Üyesi/Akademisyen
İlaç finansmanında kamu geri ödeme kurumlarının tek çatı altında birleşmesi ile kamunun ilaç piyasasındaki düzenleme ve satınalma gücü artmıştır.
Bu dönemde yapılan reformların en önemlilerinden biri de hiç şüphesiz ilaç sektörü alanında olmuştur. 2003 yılından itibaren uygulanan politikalar ile bu dönemde; 2002 yılında oldukça parçalı bir yapıya sahip olan kamu finansman sağlayıcılarından SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur 2006 yılında Sosyal Güvenlik Kurumunun çatısı altında birleşmiştir. Bu üç kurumun ilaç geri ödeme uygulamaları 2007 yılında birleştirilmiş, 2010 yılında devlet memurları ve 2012 yılında ise yeşil kart bu çatı altında toplanmıştır. 2021 yılına gelindiğinde SGK ilaç piyasasında tek kamu satın alıcısı ve en önemli fiyat belirleyicisi rolüne gelmiştir.
İlaç finansmanında kamu geri ödeme kurumlarının tek çatı altında birleşmesi ile kamunun ilaç piyasasındaki düzenleme ve satınalma gücü artmıştır. İlaçta Avrupa’nın en ucuz beş ülkesinin fiyatlarını baz alan referans fiyatlandırma sistemine geçilmesi, kamuda tek bir geri ödeme listesinin oluşturulması, Medula sistemine geçilmesi, e-reçete sisteminin kullanılması bu dönemde kamu ilaç finansmanını etkileyen diğer önemli gelişmelerdir. Bu dönemde bir taraftan da ilaca erişimin önündeki engeller kaldırılmıştır. SSK’lıların serbest eczanelerden ilaçlarını almaları, yeşil kartlı hastaların ayaktan ilaç giderlerinin karşılanması ve yatan hastaların ilaçlarının ilgili hastane tarafından karşılanma zorunluluğunun getirilmesi; ilaca erişimin kolaylaştırılması ile ilgili önemli adımlardır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından 11 Mart 2020’de pandemik bir hastalık olarak ilan edilen COVID-19’un etkisinde geçen 2020 yılında bütün Dünya’da ekonomik ve sosyal hayat oldukça etkilenmiş ve özellikle sağlık sektörü bu pandemik hastalıktan en çok etkilenen sektör olmuştur. Türkiye’de Covid-19 sebebiyle 2020 yılında hastanelere müracaat sayıları ve reçete sayıları önemli oranlarda azalmış, rutin birçok operasyon ve tıbbi işlem ertelenmiştir.
Covid-19 pandemisi nedeniyle 2020 yılında hizmet sunumu, ilaç harcamaları ve tıbbi tedarik sisteminin işleyişi gibi konularda önemli değişikler yaşanmış ve halen devam etmektedir.
Tablo 1. SGK Tarafından Tahakkuk Edilen Reçete Analizi (2010-2020)
Kaynak: SGK
Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre; Türkiye’de 2019 yılında 400 milyonun üzerinde reçete yazılmış iken Covid-19 pandemisinin etkisi ile bu sayı 2020 yılında; %15 civarında azalarak 342 Milyonun altına düşmüş, 41.-Milyar TL tutarında olan SGK kurumu reçete faturası %19 civarında artarak 2020 yılında; 48.-Milyar TL’yi aşmış ve 2019 yılında 101.-TL civarında olan reçete başına ortalama maliyet 2020 yılında; %39’dan fazla artarak 141.-TL’yi geçmiştir.
Grafik 1. SGK; Reçete Sayısı ve Reçete Tutarı (2010-2020)
Kaynak: SGK
Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre; Türkiye’de 2010 yılında 308,5 Milyon civarında reçete yazılmış iken bu sayı %11 civarında artarak 2020 yılında 342 Milyon seviyesine yaklaşmıştır. 2010 yılında nominal rakamlar ile 15.-Milyar TL civarında olan reçete tutarı ise %221 civarında artarak 2020 yılında 48,3.-Milyar TL’ye yükselmiştir.
Grafik 2. SGK; Reçete Tutarı ve Reçete Başına Ortalama Maliyet (2010-2020)
Kaynak: SGK
2010 yılında reel rakamlar ile 128,4.-TL civarında olan reçete başına ortalama maliyet %10 civarında artarak 2020 yılında 141,3.- TL’ye yükselmiştir. 2010 yılında reel rakamlar ile 39,6.-Milyar TL civarında olan reçete tutarı ise %22 civarında artarak 48,3.-Milyar TL’ye yükselmiştir.
Grafik 3. SGK İlaç Harcamalarının GHYİH İçindeki Payı (2010-2020)
Kaynak: SGK
2010 yılında % 1,3 civarında olan SGK ilaç harcamalarının GSYİH içindeki oranı 2020 yılında % 0,96’ya gerilemiştir. 2015 Yılına kadar düşüş trendinde olan SGK ilaç harcamalarının GSYİH içindeki oranı 2016 yılından itibaren yükselmeye başlamıştır.
Grafik 4. SGK İlaç Harcamalarının Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (2010-2020)
Kaynak: SGK
2010 yılında % 24,4 civarında olan SGK ilaç harcamalarının Sağlık Harcamaları içindeki oranı 2020 yılında % 20’ye gerilemiştir.
Grafik 5. SGK Ortalama Reçete Bedelleri (2010-2020)
Kaynak: SGK
2010 yılında nominal rakamlar ile 48,7.- TL civarında olan reçete başına ortalama maliyet %190 civarında artarak 2020 yılında 141,3.- TL’ye yükselmiştir. Reçete başına ortalama maliyetin Covid-19 pandemisinin etkisinde geçen 2020 Yılında 2019 yılına göre reel olarak %24 civarında artması dikkat çekicidir.
2010-2020 döneminde SGK İlaç harcamalarının analizinde;
Türkiye’de 2010 yılında 308 Milyon civarında reçete yazılmış iken bu sayı %11 civarında artarak 2020 yılında 342 Milyon seviyesine yükselmiştir.
2010 yılında nominal rakamlar ile 15.-Milyar TL civarında, reel rakamlarla ise 39,6.-Milyar TL civarında olan reçete tutarı; nominal olarak %221 civarında, reel olarak ise %22 civarında artarak 2020 yılında 48,3.-Milyar TL’ye yükselmiştir.
2010 yılında nominal rakamlar ile 48,7.-TL civarında, reel rakamlar ise 128,4.- TL civarında olan reçete başına ortalama maliyet; nominal olarak %190 civarında, reel olarak ise %10 civarında artarak 2020 yılında 141,3.- TL’ye yükselmiştir.
2010 yılında % 1,3 civarında olan SGK ilaç harcamalarının GSYİH içindeki oranı 2020 yılında % 0,96’ya gerilemiştir. 2015 Yılına kadar düşüş trendinde olan SGK ilaç harcamalarının GSYİH içindeki oranı 2016 yılından itibaren yükselmeye başlamıştır.
2010 yılında % 24,4 civarında olan SGK ilaç harcamalarının Sağlık Harcamaları içindeki oranı 2020 yılında % 20’ye gerilemiştir.
Sonuç olarak son yıllarda yükseliş trendinde olan SGK ilaç harcamaları artışı 2020 yılında hızlanmıştır. Bu durumun Covid-19 pandemik hastalığı dolayısıyla oluşan geçici bir durum olup olmadığı gelecek yıllarda daha net ortaya çıkacaktır.
