Uzm. Ecz. İmran Altıokka yazdı…
Melazma oluşumunu oral kontraseptif kullanımı, UV radyasyon, hormonlar, genetik yatkınlık, ilaç kullanımı, gebelik ve bazı kimyasal maddeler tetiklemektedir. Melanin oluşumununda görevli tirozinaz enzimini inhibe eden ya da ara ürünlerin oluşumunu engelleyebilen kimyasal ya da bitkisel etken maddeler cilt beyazlatıcı olarak kozmesötiklerde yer almaktadır. Uygulandıkları konsantrasyona göre ilaç veya kozmesötik olarak bulunabilirler. Bu etken maddelerin bazen yeterli etkinliği gösterebilmeleri için kombine halde kullanılmaları gerekmektedir. Regülasyonlar gereği kozmetiklerin içerisinde belirli limitlerde kullanılabilirler bu nedenle içeriklerin etkinliği kanıtlanmış olsa da yeterli dozda kullanılmadığı için istenilen etkinliği gösteremeyebilirler.
Hidrokinon: Piyasada kozmetik ürün formülasyonlarında maksimum %2 konsantrasyonda kullanılmasına izin verilmektedir. %2 ve %5 oranında hidrokinon içeren kremlerle hiperpigmente lezyonları olan 56 kişi üzerinde deneme yapılmış ve deneklerin %80’ninde tatmin edici sonuçlar elde edilmiştir (Arnt ve Fitzpatrick, 1965). Dermatolog kontrolünde salisilik asit, tretinoin ya da diğer kozmesötik maddelerle kombine kullanımı etkinliğini arttırabilmektedir (Engasser ve ark., 1981).
Askorbik Asit: Askorbik asit genellikle beyazlatıcı etkinlik için meyan kökü ekstresi ile kombine halde kullanılmaktadır (Draleos, 2007). Tek başına kullanıldığında güçlü bir beyazlatıcı etkisi yoktur. Askorbik asit çok hızlı okside olur bu yüzden stabil preparatlarının hazırlanması kolay değildir.
Kojik Asit: Deri beyazlatıcı kozmesötiklerin formülasyonuna kimyasal soyma amacıyla kojik asit, salisilik asit, laktik asit, trikloroasetik asit ve glikolik asit dahil edilmektedir. Kojik asit, Aspergillus ve Penicillium türlerinden elden edilen bir hidrofilik bir maddedir ve %1-4 oranında kozmetiklerde kullanılabilir.
Azelaik Asit: Azelaik asidin %20 oranında etkinliği birçok çalışmada ispatlanmıştır. Karşılaştırmalı bir çalışmada %20 oranında azelaik asit içeren preparatın melazma tedavisinde %4 oranında hidrokinon içeren preparattan daha başarılı olduğu bulunmuştur (Farshi, 2011).
Meyan Kökü: Meyan kökünden elde edilen bir flavonoid olan liquiritin renk açıcı olarak son yıllarda kullanılmaya başlayan maddelerden biridir. Yapılan bir çalışmada melazma teşhisi konulmuş 20 kadın hastanın 4 haftalık tedavisinde liquiritin kremi ile %80 başarı elde edilmiştir (Amer ve ark., 2000). Liquiritin melanini dağıtarak etki etmektedir ve etkisini gösterebilmesi için deriye 4 hafta boyunca günde 1 gram kadar uygulanması gerekir. Bitki ekstresi olduğu için pahalıdır ve genellikle kozmetiklerde düşük konsantrasyonda kullanılmaktadır (Draleos, 2007). Meyan kökü ekstrelerinden elde edilen bir diğer madde olan glabridin ise tirozinaz aktivitesini azaltarak UV radyasyonun neden olduğu pigmentasyonu inhibe eder (Couteau ve Coiffard, 2016).
Aleosin: Aleosin Aloe vera’dan elde edilen düşük molekül ağırlıklı bir bileşiktir. Aleosinin melanin inhibisyonu arbutinden daha güçlüdür; aynı zamanda iki içeriğin kombine kullanımının daha etkili olduğu bulunmuştur (Wang ve ark., 2008).
Arbutin ve Deoksiarbutin: Arbutin hidrokinon türevi olup aynı zamanda böğürtlen, yaban mersini, armut ağacı ve ayı üzümünde bulunur. Japonya’da %3 oranında deri beyazlatıcı ürünlerde çoğunlukla kullanılmaktadır. Arbutin hidrokinona göre daha güvenlir bir madde olsa da, etkinliği yeterince güçlü değildir. Ancak sentetik türevi deoksiarbutinin etkinliği arbutine, hidrokinona ve kojik asite göre daha üstün bulunmuştur (Boissy ve ark., 2005). Deoksiarbutin OTC ürünler arasında en etkili renk açıcı maddedir (Draleos, 2007).
N-asetil Glukozamin ve Niasinamid: İki içerik farklı yolaklar ile etki ettikleri için kombinasyonlarının melazma tedavisinde etkili olacağı düşünülmüştür. Bu amaçla yapılan bir çalışmada %2 oranında N-asetil glukozamin ve %4 oranında niasinamid içeren preparatlar ve bu iki maddeyi aynı oranlarda bir arada içeren preparatın hiperpigmentasyonda etkili bulunmuştur (Bisset ve ark., 2007). İki içeriğin kombine tedavisi tek başına gösterdikleri etkinlikten daha yüksek oranda başarı göstermiştir.
Hiperpigmentasyon tedavisi mutlaka bir dermatolog danışmanlığında doğru kozmesötiklerle desteklenerek yapılmalıdır. Ayrıca eczaneye gelen hastaların yan etki olarak hiperpigmentasyona neden olan ilaç (oral kontraseptifler, antiepileptikler, nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar, antimalaryal ilaçlar, sitotoksik ilaçlar, tetrasiklinler, psikotrop ilaçlar ve antineoplastikler) kullanması durumunda eczacılar ve eczane çalışanları dikkatli olmalı ve buna göre danışmanlık vermelilerdir.
KAYNAKLAR
- Amer, M., & Metwalli, M. (2000). Topical liquiritin improves melasma. International journal of dermatology, 39(4), 299-301.
- Arndt, K. A., & Fitzpatrick, T. B. (1965). Topical use of hydroquinone as a depigmenting agent. Jama, 194(9), 965-967
- Bissett, D. L., Robinson, L. R., Raleigh, P. S., Miyamoto, K., Hakozaki, T., Li, J., & Kelm, G. R. (2007). Reduction in the appearance of facial hyperpigmentation by topical N‐acetyl glucosamine. J. Cosmet. Dermatol., 6(1), 20-26.
- Boissy, R. E., Visscher, M., & DeLong, M. A. (2005). DeoxyArbutin: a novel reversible tyrosinase inhibitor with effective in vivo skin lightening potency. Experimental dermatology, 14(8), 601-608.
- Couteau, C., & Coiffard, L. (2016). Overview of skin whitening agents: Drugs and cosmetic products. Cosmetics, 3(3), 27.
- Draelos, Z. D. (2007). Skin lightening preparations and the hydroquinone controversy. Dermatologic Therapy, 20(5), 308-313
- Engasser, P. G., & Maibach, H. I. (1981). Cosmetics and dermatology: bleaching creams. Journal of the American Academy of Dermatology, 5(2), 143-147.
- Farshi, S. (2011). Comparative study of therapeutic effects of 20% azelaic acid and hydroquinone 4% cream in the treatment of melasma. Journal of cosmetic dermatology, 10(4), 282-287.
- Wang, Z., Li, X., Yang, Z., He, X., Tu, J., & Zhang, T. (2008). Effects of aloesin on melanogenesis in pigmented skin equivalents. International journal of cosmetic science, 30(2), 121-130.