Eczacının danışman rolünün en ön plana çıktığı durumların bir ucunda alerji, gribal enfeksiyonlar ve gastrointestinal problemler gibi dönemsel sorunlar varken diğer ucunda kardiyovasküler hastalıklar ve diyabet gibi kronik durumlar yer almaktadır. Özellikle Türkiye gibi yaşlanmakta olan ve genetik olarak da riski yüksek bir nüfus yoğunluğu söz konusu olduğunda konu çok daha önem kazanmaktadır. Koruyucu tıp anlamında eczacıların danışmanlık rolü de göz önüne alındığında eczanede söz konusu kronik durumlarla ilişkili bilgilendirme ve takip hizmetleri ön plana çıkmaktadır. Kardiyovaskülar hastalıklar erken yaşta ölüm ve maluliyetin en önde gelen nedenlerindendir. TEKHARF çalışması ile ortaya konulduğu üzere Türk halkının HDL kolesterolü genetik olarak düşük ve beslenme alışkanlıklarımıza bağlı olarak da trigliserid düzeyleri yüksek.
Benzer şekilde yüksek kan basıncı ve dislipidemi oranları da yüksek. Tüm bu risk faktörleri nedeniyle kardiyovasküler hastalıklar ve bunlara bağlı sonlanım noktaları (ölüm, kalp krizi ve inme) konusunda da risk artıyor. Diyabet ülke ekonomisine en çok zarar veren hastalıkların başında gelmektedir. TURKDIAB çalışmasına göre Türkiye nüfusunun %13.7’si diyabet hastasıdır ve bir o kadarının da diyabet eğilimi bulunmaktadır. Daha da önemlisi toplumdaki diyabet oranı son 8 yılda nerdeyse 2 katına yükselmiştir. Diyabet gerek ölüme neden olması gerekse uzun yıllar yaşam kalitesini bozucu etkileriyle çok önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Beraberinde getirdiği kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları, göz sorunları ve diyabetik ayak problemleri nedeniyle hem devlete hem de bakım verenlere büyük yük oluşturmaktadır. Diğer taraftan hem kardiyovasküler hastalıklar hem de diyabet önlenebilir ya da en azından ilerlemesi kontrol altına alınabilir durumlardır. Bu hastalıkların kontrolünde en az hekimler kadar eczacıların da rolü bulunmaktadır.
Eczane içerisinde yapılacak olan aktiviteler ve bilinçlendirme kampanyaları ile hem farkındalık artacak hem de eczanenin danışman rolü ön plana çıkacaktır. Bu konularda tüm dünyada yapılan örnekler arasında kan basıncı kontrol günleri bulunmaktadır. Bu günlerde hastaların kan basınçları ölçülmekte, kendi kan basınçlarını nasıl ölçecekleri anlatılmakta ve ilaçlarını doğru almaları ve kan basınçlarını düzenli takip etmeleri konusunda bilgilendirme yapılmaktadır. Aynı şekilde pek çok ülkede diyabete yoğunlaşan “Diyabet Eczaneleri”nin sayısı artmaktadır. Bu eczanelerde hastaların kan şekerleri ölçülmekte, kendi kan şekerlerini doğru ve düzenli takip etmleri öğretilmekte, diyabetin komplikasyonları ile ilgili bilgi verilmekte ve ayak bakımı, göz sağlığı gibi önemli konular anlatılmaktadır.
Health and Productivity Management dergisinde 2010 yılında yayınlanan “Improving health outcomes and reducing cost in chronic disease management: Impact of a pharmacist-led diabetes education program at a workplace pharmacy,” çalışmasında HbA1c % 7.72’den %7.05’e düşmüştür (Δ= %-8.7), sistolik kan basıncı 138.31 mmHg’den 133.15mmHg’ye ve (Δ= -3.73%) diastolik kan basıncı 81.88 mmHg’den 79.96 mmHg’ye gerilemiştir (Δ= -2.34%). Eczacının danışmanlık rolü arttıkça bu hastalıklara pek çok yenisi eklenmektedir. Eczanede önemli danışmanlık alanlarından bir tanesi astım ve KOAH gibi solunum yolu hastalıklarıdır. Bu hastalıklarda özellikle eşlik eden hastalıklardan korunma ve cihaz kullanımlarının anlatılması çok önemlidir. Kronik hastalıklar noktasında düzenli hasta takibi ve bilgilendirmesi eczaneler için ve eczacının danışmanlık rolünü desteklemek açısından önemli bir fırsattır.
Kaynaklar:
1. Shaping the future of retail pharmacy. 2012 Annual Report. Shoppers Drug Markt
2. http://www.turkendokrin.org/files/file/TURDEP_II_2011.pdf
3. http://www.diabetcemiyeti.org/c/turdep-2-sonuclarinin-ozeti
4. The emerging role of the pharmacist in chronic care management and cost containment. Walgreens, 2014, pp.1-9 5. Onat A et al. TEKHARF 2013 taraması ve diyabet prevalansında hızlı artış. Türk Kardiyol Dern Arş – Arch Turk Soc Cardiol 2014;42(6):511-516
6. Keleş İ. Türk Erişkinlerinde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri (Tekharf Çalışması). İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Kardiyoloji Gündemi. Sempozyum Dizisi No: 64, Nisan 2008; s. 11-14
